Op 28 juni van dit jaar stelde de Europese Commissie een wet voor die een kader vaststelt voor een digitale euro. Onder veel politici en wetenschappers leeft dit onderwerp. Zo is het de aanleiding voor debatten in de Tweede Kamer geweest en wordt het nu ook weer regelmatig genoemd in de verkiezingsprogramma’s.

Wat is de digitale euro?

Het huidige betaalsysteem kent twee betaalmogelijkheden: chartaal (contant) en giraal geld (via een commerciële bankrekening). Als het aan de Europese Commissie ligt komt hier een derde betaalmogelijkheid bij in de vorm van de digitale euro. Dit is een zogenaamde ‘Central bank digital currency’ (CBDC).

Een CBDC is een door de centrale bank, zoals de Europese Centrale Bank (ECB), uitgegeven munt, net als contant geld, maar zonder fysieke verschijningsvorm. Het lijkt dus in gebruik op het girale geld omdat het digitaal is, maar een CBDC staat als financiële verplichting op de balans van de centrale bank in plaats van bij een commerciële bank. Dit betekent dat de centrale bank bij een CBDC garant staat voor de waarde. Een digitale euro zal daarom op de balans van de Europese Centrale Bank staan. De ECB is niet de enige centrale bank die met een CBDC bezig is. Negen van de tien centrale banken ontwikkelen een CBDC en enkele hebben er inmiddels één gelanceerd.

Wat zijn de gevolgen van de digitale euro?

De gevolgen van een CBDC voor de samenleving zijn afhankelijk van de keuzes die een centrale bank maakt. Een CBDC is namelijk een fluïde concept waar de centrale banken en de politiek invulling aan geven. Zo kan de centrale bank keuzes maken in de doelgroep van de munt en over de privacy en autonomie van de gebruiker. Een centrale bank kan een ‘retail’ of een ‘wholesale’ CBDC lanceren. Een retail CBDC is beschikbaar voor iedereen, terwijl de wholesale variant alleen beschikbaar is voor financiële instellingen, zoals de commerciële banken. De gevolgen van beide soorten digitale munten verschillen van elkaar. Zo heeft een retail CBDC de potentie om contant geld te vervangen, maar een wholesale niet.

Op het gebied van privacy en autonomie kan een centrale bank keuzes maken over de traceerbaarheid en programmeerbaarheid van de digitale munt. Hier had de Tweede Kamer onder andere veel aandacht voor. De traceerbaarheid van een CBDC bepaalt of de centrale bank kan achterhalen wie welke transactie doet. De programmeerbaarheid betekent dat de centrale bank kan bepalen welke transacties met de digitale munt gedaan kunnen worden. Bij een programmeerbare munt kan de centrale bank besluiten dat de CBDC niet meer gebruikt kan worden bij de aanschaf van bepaalde producten.

Waar staan de ontwikkelingen van de digitale euro nu?

Op Europees niveau worden op dit moment de bovenstaande overwegingen, van doelgroep tot privacy en autonomie gemaakt. Het huidige wetsvoorstel geeft een inkijkje in de uitkomst hiervan. De digitale euro die door de ECB ontwikkeld wordt is een ‘retail’ CBDC. Deze moet dus voor elke inwoner van de eurozone beschikbaar zijn. De Europese Commissie benadrukt daarnaast dat de digitale euro als aanvullend aan contant geld gezien moet worden. Mensen blijven dus over beide betaalmogelijkheden beschikken.

Zoals de SER ook adviseert in de verkenning van de beleidsagenda voor de komende Europese verkiezingen, zegt de commissie in haar voorstel de autonomie en privacy van de gebruiker te waarborgen. De digitale euro zal niet programmeerbaar of traceerbaar zijn. Volgens het huidige voorstel kan de ECB het gebruik van de digitale Euro dus niet beperken of traceren.

De digitale euro is er nog niet in de nabije toekomst. De wetgeving die er nu ligt is het voorstel van de commissie. De komende tijd wordt hier verder over gepraat in Europa en haar lidstaten. De ECB denkt in 2027 de techniek klaar te hebben om de digitale euro te kunnen lanceren, als de politiek het voor die tijd eens is over de invulling ervan.